مواد ترموریسپانسیو، چه آلیاژ‌های حافظه‌دار یا پلیمر‌های حافظه‌دار، می‌توانند در دما‌های مختلف اشکال متفاوتی داشته باشند. آن‌ها به واسطه گرما می‌توانند شکل اصلی خود را از دست داده و سپس بازیابند. در طول این مراحل آن‌ها یک نیروی محرک تولید می‌کنند. آلیاژ حافظه‌داری مانند نیتینول (آلیاژی مرکب از نیکل و تیتانیوم)، که مانند فولاد ضدزنگ، در برابر زنگ زدگی مقاوم هستند، به ویژه برای کاربرد‌های بیومکانیکی مفید واقع می‌شوند.

مواد محدودکننده مغناطیسی مانند فیزوالکتریک‌ها هستند، با این تفاوت که فقط به میدان‌های مغناطیسی واکنش نشان می‌دهند نه میدان‌های الکتریکی. از این رو، معمولاً آن‌ها را در مبدل‌های سونار فرکانس پایین قدرت بالا، موتور‌ها و محرک‌های هیدرولیکی مورد استفاده قرار می‌دهند. مواد محدود کننده مغناطیسی، همراه با نیتینول آلیاژ حافظه‌دار، به عنوان کاندید‌های امیدبخش دستیابی به مهار مولد لرزش مورد توجه هستند.

مواد حساس به درجه اسیدی آن دسته از موادی هستند که در نتیجه تغییر اسیدی، رنگ خود را تغییر می‌دهند. این مواد را می‌توان در نقاشی‌هایی که رنگ خود را برای اشاره به زنگ زدگی فلز زیرین خود تغییر می‌دهند، مورد استفاده قرار داد.

الکتروکرومیک و فوتوکرومیک رنگ سیستم‌های کرموزومی در پاسخ به تغییرات الکتریکی، نوری یا حرارتی تغییر می‌کند. این دسته شامل مواد الکتروکرومیک هم می‌شود. آن‌ها رنگ یا درجه تاری (کدری) خود را هنگام کاربست ولتاژ تغییر می‌دهند. مثال بسیار معمول این نوع از مواد، نمایشگر‌های کریستالی مایع هستند. مواد فوتوکرومیک هم به همین ترتیب رنگ خود را در واکنش به نور تغییر می‌دهند. پس این مواد را می‌توان در عینک‌های حساس به نور به کار گرفت. اگر این عینک‌ها در معرض نور روشن خورشید قرار گیرند، تاریک‌تر می‌شوند. همچنین رنگ‌های خاصی مانند آرموکرومیک و فوتوکرومیک وجود دارند که به ترتیب در صورت اعمال حرارت یا قرار گرفتن در معرض نور، رنگ خود را تغییر می‌دهند.رنگ سیستم‌های کرموزومی در پاسخ به تغییرات الکتریکی، نوری یا حرارتی تغییر می‌کند. این دسته شامل مواد الکتروکرومیک هم می‌شود. آن‌ها رنگ یا درجه تاری (کدری) خود را هنگام کاربست ولتاژ تغییر می‌دهند. مثال بسیار معمول این نوع از مواد، نمایشگر‌های کریستالی مایع هستند. مواد فوتوکرومیک هم به همین ترتیب رنگ خود را در واکنش به نور تغییر می‌دهند. پس این مواد را می‌توان در عینک‌های حساس به نور به کار گرفت. اگر این عینک‌ها در معرض نور روشن خورشید قرار گیرند، تاریک‌تر می‌شوند. همچنین رنگ‌های خاصی مانند آرموکرومیک و فوتوکرومیک وجود دارند که به ترتیب در صورت اعمال حرارت یا قرار گرفتن در معرض نور، رنگ خود را تغییر می‌دهند.

ژل‌های پلیمری از قبیل: هیدروژل‌ها دارای ساختار پلیمری متصل شده هستند که توسط حلالی مانند آب متورم شده است. پس ژل در اثر تغییرات ناچیزی، مثلاً تغییری اندک در دما یا درجه اسیدی، قادر به منبسط یا منقبض شدن (تا ۱۰۰۰ برابر حجم اولیه) است.

موادی که عامل نیستند به عنوان مواد هوشمند غیرعامل نام‌گذاری شده‌اند. هرچند این مواد نیز هوشمند هستند، اما قابلیت ذاتی تبدیل انرژی را ندارند. ماده فیبر نوری نمونه خوبی از مواد هوشمند غیرعامل محسوب می‌شود. چنین موادی می‌توانند به عنوان حسگر عمل کنند، اما نمی‌توانند نقش محرک یا مبدل را داشته باشند.