ساخت و اجرای راه و بزرگراه

به طور کلی اولین مرحله هر طراحی، شناخت و درک صحیح است در طراحی راه ها این مرحله معمولا با تهیه نقشه های توپوگرافی آغاز می گیرد این کار می تواند به صورت زمینی و یا هوایی (فوتوگرامتری) انجام شود معمولا طراحی راه ها شامل طراحی دیگر زیرساخت ها و ابنیه فنی نیز می شود (شامل پل ها، آبرو ها و تونل ها)

بزرگراه راهی حداقل با چهار خط است که مسیر رفت و برگشت آن به طور فیزیکی از یکدیگر مجزا بوده و گاه دارای تقاطع‌های هم‌سطح، میدان‌ها و چراغ‌ راهنمایی هستند. در واقع بزرگراه راهی است با روسازی آسفالت یا بتن برای عبور سریع وسایل نقلیه موتوری که دارای معابر رفت و برگشت جدا از هم می‌باشند، هریکی از جهت‌های رفت و برگشت شامل حداقل دو خط عبور است و تقاطع‌های مهم آن معمولا از نوع غیرمسطح است.

ورود به آن و خروج از آن با محدودیت نسبی انجام می‌شود. بزرگراه معمولا درون شهرها و با هدف کاهش ترافیک و برقراری ارتباط سریع بین مناطق و نواحی عمده شهری طراحی و ساخته می‌شوند. به مجموعه بزرگراه‌های به‌هم‌پیوسته، شبکه بزرگراهی یا سامانه بزرگراهی گفته می‌شود.

نقشه برداری و طراحی مسیر راه و جاده

نقشه برداری و طراحی مسیر راه و جاده امروز جز فناوری‌ها و دستاوردهای نوین به شمار می‌رود که قطعاً کاربرد و مزایای خوبی را برای احداث راه و بزرگراه به دنبال دارد.

این فناوری باعث می‌شود تا با نقشه برداری صحیح و اصولی رانندگان و افرادی که از این مسیرها استفاده می‌کنند، بتوانند به راحتی و بدون هیچ‌گونه دغدغه و نگرانی مسیر مد نظر خود را طی نمایند.

قابل ذکر است که کار نقشه برداری از مسیر احداث راه‌ها و جاده‌ها در گذشته با مشکلات خاصی همراه بوده که امروزه با وجود ابزارهای جدید و فوق العاده پیشرفته به مراتب آسان‌تر شده است.

• انجام پروژه های راهسازی

نقشه برداری راه برای ساخت جاده

از آنجا که مسیرها معمولاً دو منطقه را به هم متصل می‌کنند می‌توان به سرعت گفت که نقشه برداری راه برای ساخت جاده، بزرگراه، اتوبان، سد سازی، پل سازی و غیره‌ امری ضروری است.
بنابراین در تعریف این امر باید گفت که به مجموعه اطلاعات و داده‌های جمع آوری شده برای مشخص کردن یک مسیر و به کار بردن آن به منظور اتصال دو منطقه جغرافیایی، نقشه برداری راه گفته می‌شود که گاهی این کار به صورت هوایی و توسط دستگاه‌های مدرن و پیشرفته در این زمینه انجام می‌گردد.
معمولاً نقشه برداری راه دارای قسمت‌ها و انواع مختلفی است که شامل اندازه‌گیری میزان عوارض سطح زمین، مشخص نمودن موقعیت‌های مکانی و جغرافیایی و در نهایت نشان دادن توپوگرافی یک منطقه و غیره می‌باشد که در جهت مسیر گذاری جاده‌ای بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.
اغلب این امر توسط متخصصین مجرب و کارآزموده و البته دانش آموخته در این رشته انجام می‌شود تا در نتیجه بتوانند بهترین مسیر را انتخاب نموده و به احداث راه و بزرگراه بپردازند.
ناگفته نماند که این مهندسین ساخت راه و جاده هستند که در نهایت با تصمیم‌ گیری و بهره مندی از این داده‌ها، آن را به بهترین شکل ممکن به کار می‌گیرند و پس از بررسی صحیح و بهینه این داده‌ها که توسط بروز‌ترین ابزارهای دنیا گرفته شده است، نقشه راه را اجرا نموده و اقدام به ساخت راه و جاده می‌کنند.

ابزار و تجهیزاتی که در نقشه برداری برای احداث راه و بزرگراه کاربرد دارد

اغلب مهندسین راه و جاده سازی سعی می‌کنند با توجه به ابزارهای جدید و تجهیزات مدرن و به روز اقدام به نقشه برداری برای احداث راه و بزرگراه نمایند که شامل دستگاه‌هایی مانند لیزر اسکنر، انواع و اقسام دوربین‌های نقشه برداری هوایی را انجام می‌دهند.
البته ناگفته نماند که ابزار‌های فوق در گذشته بسیار کاربرد داشته‌اند که امروزه با پیشرفت تکنولوژی و فناوری در این زمینه جای خود را به ابزارهایی مانند cpsهای مولتی فرکانس که از سرعت عمل بالاتر و نیز دقت بیشتری بهره‌مند هستند، داده هر چند که در زمینه هزینه‌های صرف شده، بسیار مقرون به صرفه تر است.
شایان ذکر است که بیشتر مهندسین ساخت جاده از تجهیزات دیگری از قبیل سه پایه، میله، چراغ راهنما، چکش، لیزر، ابزار آلات حفاری و غیره نیز استفاده می‌کنند که علاوه بر ارزان و مقرون به صرفه بودن، بسیار کارآمد و سبک می‌باشند.

فناوری‌های مورد استفاده در ساخت راه و جاده

همان‌طور که در تعریف نقشه برداری برای احداث راه و بزرگراه ذکر شد این امر در پل سازی بین نقاط مواصلاتی صعب‌العبور همانند دو کوه یا دره، تعیین مسیرهای ارتباطی روستایی و شهری و غیره بسیار ضروری است؛ بنابراین استفاده و بهره‌مندی فناوری‌های به روز و پیشرفته می‌تواند کمک شایانی به متخصصین این حوزه نماید.

استفاده‌ از فناوری‌هایی که بتواند به خوبی جنس خاک و نیز پوشش گیاهی یک منطقه را تشخیص دهد و یا اینکه مسیر سیلاب‌ها و پستی بلندی‌های آن منطقه را تعیین کند در زمان اجرای نقشه برداری ساخت جاده دقت بالایی را می‌طلبد.

 همچنین تعیین محل جاگذاری و قرار دادن زیرساخت‌ها و کابل‌های ارتباطی نیز در طول این فرآیند بسیار مهم است که به کمک فناوری‌هایی همچون Gps، اسکنر‌های سه بعدی، تئودلیت، پهپاد و غیره قابل اجرا است.

 روش‌های نمونه برداری در نقشه برداری و طراحی مسیر راه و جاده 

در پاسخ به این سوال باید گفت که تنوع روش‌ها در نقشه برداری برای ساخت راه و جاده زیاد بوده که می‌تواند با توجه به شرایط محیطی و منطقه‌ای و نیز نیاز پروژه مد نظر انتخاب شده و مورد استفاده قرار گیرد.

از مهمترین و کارآمدترین این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود که شامل:

نمونه برداری به روش تاکئومتری

برای تعیین مسافت افقی و عمودی سطح زمین از این روش استفاده می‌شود که اصل آن به صورت مثلث متساوی الساقین بوده که معمولاً در آن نسبت بین فاصله پایه ثابت در بخش طول و راس آن از سطح زمین سنجیده می‌شود.

نمونه برداری توسط دوربین توتال استیشن

عکس‌برداری با توجه به زوایای مختلف از جزئیات منطقه و طول مسیر است که به دو صورت هوایی و زمینی قابل اجرا است.

نمونه برداری با Gps

کار با این ابزار و فناوری بسیار راحت است و استفاده از جی پی اس سبب می‌شود تا مهندسین به راحتی جزئیات منطقه را در اختیار داشته و مسیر را طراحی کنند.

نمونه برداری توسط پهپاد یا تصاویر هوایی

در این روش از طریق هواپیما یا پهپاد تصاویری به صورت متریک و بصری ضبط می‌شود که شکل، اندازه و هویت اجسام قرار گرفته در منطقه و همچنین طول مسیر مد نظر مشخص می‌شود.

نمونه برداری توسط لیزر اسکنر

از جمله پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها در زمینه نقشه برداری منطقه‌ای است که علاوه بر سرعت و دقت بالا، جزئیات ویژه و خاص از مختصات منطقه را در اختیار مهندسین قرار دهد.

البته ناگفته نماند که استفاده از نقشه‌های توپوگرافی منطقه نیز کمک بزرگی به مهندسین مربوطه می‌کند تا در اسرع وقت به بهترین شکل ممکن اقدام به نقشه برداری مسیر نمایند که کار و زمان مطلوب و مناسب به خود را می‌طلبد.

قابل ذکر است که هر چه دانش و تجربیات این مهندسین به روز تر و بیشتر باشد علاوه بر اجرای دقیق‌تر طرح، در زمان و هزینه‌ها صرفه جویی چشمگیری صورت می‌گیرد که قطعاً مورد توجه سفارش دهندگان پروژه می‌باشد.

در نهایت انتخاب و استفاده از هر کدام از این روش‌ها با توجه بویژگی‌های ذکر شده برای این مهندسین کاملاً تخصصی و حرفه‌ای انجام می‌گیرد.

اجرای پروژه احداث راه

کاربرد نقشه برداری برای ساخت راه و جاده 

نقشه برداری برای ساخت راه و جاده دارای کاربردهای فراوانی است که مهم‌ترین آنها در این حوزه می‌توان به ساخت جاده و بزرگراه در انواع مختلف، مسیرهای زمینی و صعب‌العبور، راه‌های روستایی و غیره اشاره نمود که با توجه به ضرورت توسعه و پیشرفت راه‌های ارتباطی اتصال در سطح داخلی یک کشور روز به روز بر سطح کیفی آن افزوده می‌گردد.

شایان ذکر است که این امر سبب می‌شود که پس از کسب اطلاعات و داده‌های مطلوب مهندسین راه به کار اجرایی و نیز برنامه ‌ریزی برای زیرساخت‌های مرتبط با پروژه‌های مهم مد نظر خود بپردازند.

واضح و روشن است که نقشه برداری برای ساخت جاده آمار و ارقام ریاضی و نیز ترسیم و اندازه‌ گیری نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند که وجود کمترین میزان خطا می‌تواند این امر مهم را با مشکلات جدی مواجه نماید تا جایی که خطرات جانی و مالی فراوانی را به دنبال داشته باشد؛ بنابراین بهره‌مندی از بهترین ابزارها می‌تواند تا حدود زیادی از درصد خطا را از بین ببرد.

• تمامی موانع و سطوح راه مد نظر را به خوبی مشخص نموده تا متخصصین ساخت راه و جاده بهتر بتوانند برای رفع موانع برنامه ‌ریزی کنند.

• تمامی کلیات و جزئیات یک مسیر را در مبدأ و مقصد تعیین می‌کند که در طول زمان عملیات احداث و ساخت جاده به خوبی کنترل می‌شوند.

• تمامی پستی و بلندی‌ها و نیز طول مسیر راه را محاسبه می‌کند که قطعاً در اجرای صحیح و اصولی یک عملیات راه سازی نقش حیاتی و مهمی را ایفا می‌کند.

• مسلماً استفاده از نقشه برداری در ساخت راه و جاده سبب می‌شود تا ضمن تخمین هزینه‌های مالی آن بتوان علاوه بر صرفه ‌جویی در زمان، هزینه‌ها را نیز به طرز چشمگیری کاهش داد.

اجرای پروژه احداث راه

آزادراه:

آزادراه یا اتوبان راهی با خطوط رفت و برگشت مجزا است که هیچگونه تقاطع همسطح نداشته و ورود و خروج از آن محدود می‌باشد. غالبا آزادراه‌ها با پرداخت عوارض همراه بوده و معمولا خارج از شهرها احداث می‌شود. در مجموع آزاد راه، راهی است با روسازی آسفالت یا بتن برای عبور سریع وسایل نقلیه موتوری که معبر رفت و برگشت آن کاملا از یکدیگر مجزا و فاقد تقاطع‌های هم سطح بوده، ورود به آن و خروج از آن منحصرا در نقاط معین و محدودی مسیر باشد و طرفین آن دارای دیوارهای توری یا بتنی برای جلوگیری از ورود انسان و حیوان است. 

آزادراه گونه‌ای راه بزرگ و با پهنای زیاد، عاری از تقاطع‌های هم‌سطح، محل گذر خط آهن و خطوط عابر پیاده به‌طور هم‌سطح است که بین شهرها ساخته شده و در فاصله دو شهر بریدگی برای دور زدن در جدول وسط ندارد. شاهراه راه بزرگ اصلی میان دو نقطه است که احتمال دارد از نوع جاده، بزرگراه یا آزادراه باشد.

راه دورن شهری:

شامل معابر بزرگراهی، شریانی، خیابان‌ها و کوچه‌ها در محدوده قانونی شهر بوده که اغلب احداث، تعمیرات و نگهداری آن به عهده شهرداری شهر است.

راه برون شهری:

به انواع راه‌های ارتباطی خارج شهری که ارتباط دهنده دو یا چند شهر یا روستا در سطح کشور می‌باشند که در خارج از محدوده قانونی شهرها و روستاها احداث شده و ساخت و تعمیرات و نگهداری آن‌ها بر عهده وزارت راه و شهرسازی می باشد، اطلاق می شود که شامل راه‌های زیر است.

راه اصلی عریض:

راهی است با عرض کلی 13.30 متر دو طرفه با حداقل دو خط عبور با سواره رو به عرض 3.65 متر برای عر خط عبور و عرض شانه‌های شنی یا آسفالتی آن 2 در 3 متر است.

راه اصلی معمولی:

راهی است با عرض کلی 11 متر که ساختمان آن طبق نقشه و مشخصات راه اصلی انجام شده باشد. عرض آسفالت 7.30 متر و عرض شانه 1.85 متر یا 2 در 2 متر است.

راه فرعی عریض:

راهی است با عرض آسفالت سوارهرو 7 متر و عرض شانه 1 در 2 متر که ارتباط مراکز جمعیت و تولید داخل یک منطقه را برقرار می‌کند و جزیی از شبکه داخلی آن است و معمولا به صورت دو خطه دو طرفه عمل می کند.

راه فرعی درجه یک:

راهی است با عرض آسفالت سوارهرو 6.5 متر و عرض شانه 2 در 0.75 با حداقل دو خط عبور با سوارهروی روسازی شده به عرض 3.25 متر برای هر خط به اضافه شانه‌های طرفین که عرض کلی 8 متر و به صورت شنی یا آسفالته ساخته می شود.

راه فرعی درجه دو:

راهی ات که با خط عبور سواره روی شنی یا آسفالته که سواره روی 5.5 متر و عرض شانه شنی 2 در 0.75 است.

راه روستایی:

به راهی اطلاق می شود که ارتباط مراکز تولید روستایی را به یکدیگر و اتصال آن ها به راههای فرعی و اصلی کشور را برقرار می کند.

محور:

راه ارتباطی یک طرفه میان دو نقطه انتخاب شده جهت حرکت از یک نقطه به سمت نقطهای دیگر است مثل محور تهران- کرج یا محور کرج- تهران.

در جدول زیر آماری از عملکرد احداث راه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در سال‌های 1384 تا 1392 آمده است:

مقوله ساخت مراحلی همچون مراحلی همچون تامین مالی، طراحی، مدیریت پروژه، تامین کالا و عملیات نصب و راه‌اندازی را در برمی‌گیرد. توسعه آمیخته به ارزش است و اهداف توسعه تحت تاثیر نظام ارزشی و ایدئولوژیک جامعه است. توسعه دلالت بر بهبودی دارد یک امر مطلوب تلقی می شود  توسعه یک پدیده جمعی است. اراده جمعی در ایجاد و تداوم آن ضرورت دارد یکی فرایندجمعی و پایدار است.

بهره‌برداری:

استفاده و به کارگیری صحیح و مناسب از تجهیزات و یا منابع در بهترین و بیشترین راندمان ممکن و با کمترین صدمه.

شانه راه:

قسمتی از جاده است چسبیده به سواره رو که به منظور فراهم نمودن جا برای توقف اضطراری وسایل نقلیه در نظر گرفته شده و می‌تواند شنی یا آسفالته باشد.

عرض راه:

فاصله منتها الیه شانه راست تا منتها الیه شانه چپ راه را عرض راه می‌گویند.

گاردریل:

گاردریل یا جان‌پناه سامانه‌ای نرده‌وار است که با هدف جلوگیری از انحراف خودروها از مسیر راه، کاهش میزان خسارات و تلفات ناشی از انحراف خودرو و جلوگیری از سقوط در پرتگاه در کنار راه‌ها نصب می‌شود. خاصیت انعطاف‌پذیری نرده گاردریل باعث جذب انرژی شده و به کاهش شدت تصادف می‌انجامد.محل‌های نصب گاردریل بیشتر لبه کناری پرتگاه‌ها، محور میانی آزادراه و بزرگراه، دو طرف مسیرهای با پیچ تند و قوس‌های پی در پی و معابر دارای شیب تند است.

راه‌های شریانی درجه ۱:

معابری هستند که در طراحی و بهره‌برداری آن‌ها به جابه‌جایی وسایل نقلیه موتوری برتری داده می‌شوند. این معابر ارتباط با راه‌های برون‌شهری را تامین می‌کند.

راه‌های شریانی درجه ۲:

راهی است که در طراحی و بهره‌برداری از آن به جابه‌جایی و دسترسی وسایل نقلیه موتوری برتری داده می‌شود.

منبع: urmiashenriz